Eergisteren kregen we een telefoontje dat we mee konden met de "Terug in de tijd" tour. We hebben afgesproken dat we naar het Waterpark in Tsilivi zullen rijden en dat we daar worden opgepikt door de minibus. We zijn met 12 gasten + Jackie + chauffeur. De bus zit dus lang niet vol. Dat heeft ook te maken met het feit dat reisorganisaties maar mogen werken met een beperkte bezetting. In de bus dragen we allemaal maskers, buiten mogen ze af, maar in afgesloten ruimten moeten ze weer op. Het is vandaag tegen de 40 graden en het is dus warm. Maar we hebben een heel leuke dag.
Vanuit Tsilivi rijden we naar Tragaki, een plaatsje daar vlakbij. Het dorp zelf voelt nog authentiek. Normaal wordt er nog iets verteld in een kleine van alles wat winkel, maar dat gaat nu niet door. Jackie vertelt het één en ander over een aantal bomen en planten waar we langs lopen o.a. over de granaatappel en de plant die heet 'Tranen van Maria'. Dan lopen we het dorp verder door naar een plek waar we een mooi uitzicht hebben over het noord oosten van het eiland.
Terwijl we naar de volgende stop rijden vertelt Jackie allerlei verhalen uit vroeger tijd. Sommigen uit de tijden dat goden als Zeus en Athina belangrijk waren, anderen uit de Byzantijnse tijd of de vorige eeuw. Eén waar gebeurd verhaal vind ik zelf heel mooi, het gaat over 'het wonder van Zakynthos', hoe alle joden op het eiland Zakynthos de oorlog overleefden.
In heel Griekenland overleefde 81 procent van de Joodse bevolking de Tweede Wereldoorlog niet. Maar op Zakynthos bleven alle 275 Joden gespaard, dankzij een heroïsche actie van de bisschop en de burgemeester. Het ‘wonder van Zakynthos’ is nog groter omdat ook geen enkele bewoner van het Ionische eiland zijn mond open deed tegen de bezetters.
Vrijwel onbekend en (nog) niet verfilmd, maar nog veel indrukwekkender is het verhaal van de Griekse bisschop Chrysostomos die samen met burgemeester Loukas Carrer de complete Joodse gemeenschap op het eiland Zakynthos uit de handen van de nazi’s wist te houden.
In mei 1941 werden de Ionische eilanden bezet door Italiaanse troepen en het regime van de bezetter was relatief mild. Dat veranderde toen de Duitsers het in 1943 – na de val van Mussolini – overnamen. De Duitse kapitein Litt kreeg het bevel over Zakynthos, hij leidde er een schrikbewind en voerde de bevelen van Hitler maar al te graag op.
Aan het einde van het voorjaar van 1944 stuurden de nazi’s schepen naar de Ionische eilanden om Joden op te halen. Maar op Zakynthos, waar de Joden als generaties lang deel uitmaakten van de bevolking, liep dat anders. Burgemeester Loukas Carrer moest zich melden op het kantoor van de Duitse commandant, die hem sommeerde een lijst op te stellen met de namen van alle Joden. Carrer weigerde. Zijn argumenten dat de Joden op het eiland zijn vrienden waren, niemand kwaad deden en bijdroegen aan de economie hadden echter geen effect. Onder bedreiging van een pistool droeg de Duitser hem op binnen 72 uur de lijst aan te leveren.
De burgemeester ging vervolgens naar bisschop Chrysostomos om hem om hulp te vragen. Chrysostomos besefte dat hij tijd moest rekken om alle 275 Joden op het eiland onder te brengen op veilige plaatsen. In drie dagen zou hem dat nooit lukken. De bisschop stapte naar de Duitse commandant om extra tijd te vragen. Dat lukte. In de tussentijd maakten de priesters en autoriteiten op het eiland valse doopcertificaten en identiteitsbewijzen voor de Joodse Zakynthiërs. Voor de Joden werden schuilplaatsen geregeld.
Toen de deadline uiteindelijk was verstreken en de Duitsers om de lijst met namen van de Joodse families vroegen, overhandigden de burgemeester en bisschop hem een envelop. Op het stuk papier stonden slechts twee namen: die van burgemeester Loukas Carrer en bisschop Chrysostomos. “Dit zijn de Joden van het eiland”, verklaarde Chrysostomos, die ook een brief aan Hitler had geschreven waarin hij liet weten dat de Joden op Zakynthos onder bescherming van de bisschop stonden. De nazi-commandant stond perplex en vroeg Berlijn om nieuwe orders. De Joden van Zakynthos waren ondertussen ondergebracht in bergdorpen, in huizen en op boerderijen van de Grieken. In maanden die volgden tot het vertrek van de Duitse troepen in oktober 1944 heeft niemand van de 42.000 eilandbewoners hen verraden of iets gezegd over de plaatsen waar de Joden verstopt zaten. Mede als gevolg van deze zwijgzaamheid is niet één Jood van Zakynthos gedeporteerd naar een concentratiekamp.
Dan zijn we inmiddels aangekomen bij een volgende korte stop, het is voor ons een bekend plekje, het sinaasappelstalletje een eindje verderop op de weg. Je hebt vandaar een mooi uitzicht over Alikes en Alikanas. Ook het vasteland en de Peloponnesos zijn vaak mooi te zien, maar vandaag niet.
De volgende stop is in Orthonies waar Babis en zijn moeder verbaasd zijn ons te zien in de gelederen van Jackie. Babis neemt iedereen mee naar het aangrenzende museum, waar je allerlei gebruiksvoorwerpen ziet van vorige generaties en daarna kunnen we iets drinken in de bodega. De moeder van Babis heeft die ochtend cake gebakken en die smaakt heerlijk. De volgende stop zou bij het uitkijkpunt naar het scheepswrak Navagio zijn. Maar het is nog steeds veboden om daarheen te rijden ivm brandgevaar. Er is maar één toegangsweg en het is daar altijd heel druk, dus mocht er in deze zomerperiode daar brand uitbreken dan is het bijna onmogelijk om er vandaan te komen. Dus rijden we naar Exo Chora om even te stoppen bij de 2000 jaar oude olijfboom en te luisteren naar het fluitmelodietje van een inwoner van het dorp, Michailis, een man met het Downsyndroom, die heel erg blij wordt van een enthousiast publiek en het daarbij behorende centje in de fles. Dan is het lunchtijd en rijden we naar Kampi, naar de Cross-taverna, waar we een prachtig uitzicht hebben over de kliffen aan de westkant van het eiland. Na de lunch laten Jackie en een collega muzikant met zijn zoon ons genieten van kantades, traditionele liedjes van Zakynthos. Het is zo een heel gezellig uurtje op het terras van de taverna. Langzamerhand komen we aan het eind van onze tour. We stoppen nog bij een olijfoliefabriek en zien daar nog eens hoe het proces van olijf tot olie tot stand komt.
En dan is het echt tijd om de eerste gasten af te zetten bij hun hotel. Via Agios Sostis, Laganas, Kalamaki en Argassi rijden we terug naar Tsilivi, waar onze eigen auto weer wacht.
 |
| Kalimera |
 |
| Tranen van Maria |
 |
| Even rust voor Anna |
 |
| Verdedigingstoren bij het klooster van Agios Giorgos |
 |
| Binnen op het plein van het klooster |
 |
| In de kapel van het klooster mooi houtsnijwerk op het plafond |
 |
| Om vooral niet te vergeten wat een vreemd jaar dit is |
 |
| Priester aan het werk |
 |
| Souvenirs bij het klooster maar dan even anders |
 |
| Michailis bij de 2000 jaar oude olijfboom |
 |
| Uitzicht op de kliffen aan de westkust bij Kampi |
 |
| Bij de Cross-taverna |
 |
| En de kantades worden gezongen |
